Vatandaşlık kısaca, birey ile devlet arasındaki hukuki ve siyasi bağı ifade eder. Vatandaşlık statüsü ile birlikte, ülkede bulunan yabancılar ile vatandaşlar birbirinden kolayca ayırt edilebilmektedir. Vatandaşlık hukukunun temel ilkelerinden olan “herkesin mutlaka bir vatandaşlığı olmalıdır” ilkesi günümüzde büyük ölçüde etkisiz hale gelmiştir. Bu ilke ile kişilerin vatandaşlığı konusunda karışıklıkların önlenmesi amaçlanırken artık günümüzde “çifte vatandaşlık” durumu önem kazanmıştır. Bu yazımızda Türk vatandaşlığını kazanma yolları anlatılacaktır. Anayasamızın 66. Maddesi şöyledir: "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz." Bu genel hüküm ışığında 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile vatandaşlığın kazanılma ve kaybedilme şartları düzenlenmiştir. Türk vatandaşlığı, doğum ve sonradan kazanma ile kazanılabilir.
Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 6’ye göre doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, soy bağı veya doğum yeri esasına göre kendiliğinden kazanılır ve doğum anından itibaren hüküm ifade eder. Soy bağı esasına göre, çocuk nerde doğmuş olursa olsun anne ve babadan ya da sadece birinden vatandaşlık sıfatını alır. Doğum yeri esasına göre ise anne ve babanın vatandaşlığına bakılmamakta, çocuk hangi ülkede doğduysa oranın vatandaşı sayılmaktadır.
Soy bağı→ Doğum anında ana ve babadan birinin Türk vatandaşı olması Türk vatandaşlığının kazanılması için yeterlidir. Fakat çocuğun evlilik dışı olması durumunda, Anne Türk vatandaşı ise doğum anından itibaren; baba Türk vatandaşı ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde çocuk Türk vatandaşlığını kazanır.
Doğum Yeri→ Çocuk Türkiye’de doğmuş olup ana ve babası belli değilse, vatansızsa veya milli kanunlar gereğince vatandaşlık kazanamamış ise doğumundan itibaren Türk vatandaşı kabul edilir.
Sonradan kazanma üç şekilde gerçekleşebilir: yetkili makam kararı, evlat edinilme, seçme hakkının kullanılması.
A) Yetkili Makam Kararıyla
Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanma ise şu yollarla mümkündür;
Genel yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Türk vatandaşlığını genel yolla kazanmak isteyen yabancı, Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 11’deki şartları yerine getirmesi gerekir. Madde 11 ‘de sayılan şartlar aşağıdaki gibidir.
a) Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
b) Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye'de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,
c) Türkiye'de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,
ç) Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,
d) İyi ahlak sahibi olmak,
e) Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
f) Türkiye'de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
g) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak, şartları aranır.
Lakin aranan şartları taşımak kişilere mutlak olarak Türk vatandaşlığı kazanma hakkını vermez. Yapılan başvurular ilgili Bakanlıkça incelenip değerlendirilerek sonuca bağlanır.
İstisna Yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile aşağıdaki kişilerin Türk vatandaşlığını kazanabileceği düzenlenmiştir. Bu yollar adından da anlaşılacağı üzere olağanüstü kazanma Türk vatandaşlığı kazanma yollarıdır. TVK madde 12’de sayılan kişiler şöyledir;
a) Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) (Ek: 28/7/2016-6735/27 md.) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
d) Göçmen olarak kabul edilen kişiler
Ülkemizde, yabancı yatırımını teşvik etmek ve ekonominin canlı kalmasını sağlamak amacıyla yatırım yoluyla vatandaşlığın kazanılması imkanı, kanuni düzenlemeler yapılarak mümkün hale getirilmiştir. Bu kapsamda yatırım yolu ile vatandaşlığın kazanılması, bir istisna yol olarak düzenlenmiştir. TVK madde 12/b bendinde iki ayrı gruptan bahsedilmiştir. Birincisi, Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu iken ikincisi; 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlardır. TVK madde 12/f bendi doğrultusunda, Cumhurbaşkanınca belirlenecek tutarda yatırım yapan kişi, kendisi, yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocukları için Türk vatandaşlığına başvurabilecektir. Lakin bu kişinin 31.madde doğrultusunda, kısa dönem ikamet izni de almış olması gerekmektedir.
Günümüz Türkiye’sinde yatırımla vatandaşlık kazanma, genellikle gayrimenkul satın alınması yoluyla gerçekleştirilmektedir.
Taşınmaz satın alınması yolu ile vatandaşlık kazanılması şu şekilde gerçekleşir;
En az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarı peşin olarak yatırılan taşınmazın satışının vaat edildiğine dair noterden düzenlenen sözleşmenin “üç yıl süreyle devri ve terkini yapılmayacağı” taahhüdüyle tapu siciline şerh edildiği Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tespit edilen kişiler Türk vatandaşlığı kazanabilirler. Peki bu işlem için hangi belgeler gereklidir?
Taşınmaz Alımında Gereken Belgeler
-Taşınmazın tapu senedi belgesi
-Satın alacak yabancının pasaportu ve fotokopisi (onaylı Türkçe tercümesi ile)
-Taşınmazın bulunduğu belediyeden alınacak “Emlak Rayiç Değeri Belgesi”
-Konut ve işyerleri için zorunlu deprem sigortası poliçesi
-Satıcının bir adet fotoğrafı
-Alıcı yabancının iki adet fotoğrafı
Gayrimenkul satın alımı ve kısa süreli ikamet izni alındıktan sonra başvuru için Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne başvurmak gerekir.
Kısa Süreli Oturma İzninin Alınmasında İstenen Belgeler
1- İkamet İzni Başvuru Formu
2-Talep edilen ikamet izni süresinden 60 gün daha uzun süreli olmak üzere Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve fotokopisi
3- 4 adet fotoğraf (fonu beyaz ve biyometrik)
4-Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair
5-Geçerli sağlık sigortası
6-Devlete ödenen harç ücreti ve kart ücretinin ödendiğine ilişkin dekont.)
7-Konutun şahsa ait olduğunu gösterir resmi, e-imzalı/imzalı ve mühürlü/kaşeli belge (Tapu Senedi)
Gereken belgeler alınarak Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılmalıdır. Kısa süreli oturma izninin de alınmasıyla Türk Vatandaşlığı için başvurular yapılabilir.
Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması
Türk vatandaşlığının ikamet şartı aranmaksızın yeniden kazanılması durumu TVK madde 13’te düzenlenmiştir. Maddeye göre, millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, Türkiye'de ikamet etme süresine bakılmaksızın;
->çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler,
-> Türk vatandaşlığını kaybedenlerden 21 inci maddede öngörülen süre içerisinde seçme hakkını kullanmayanlar, Türk vatandaşlığını Bakanlık kararıyla yeniden kazanabilirler.
Türk vatandaşlığının ikamet şartına bağlı olarak kazanılması ise 14.maddede düzenlenmiştir. Millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması ve Türkiye'de üç yıl ikamet etmek şartıyla
-> TVK 29 uncu madde uyarınca Türk vatandaşlığı kaybettirilenler Cumhurbaşkanı kararıyla,
->34.madde uyarınca Türk vatandaşlığını kaybedenler Bakanlık kararıyla, Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler.
Evlenme Yoluyla Kazanma
Bir Türk vatandaşıyla evlenen kişi doğrudan Türk vatandaşlığını kazanamaz. Bir Türk vatandaşı ile az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden kişi Türk vatandaşlığı için sadece başvuruda bulunma hakkını elde eder.
Başvurucunun Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için: aile birliği içinde yaşama, evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır.
Vatandaşlık başvurusu üzerine başvuru yapılan makam inceleme yapar ve kanaatini de içeren dosyayı İçişleri Bakanlığına gönderir. İçişleri Bakanlığının kabul kararı ile birlikte, yabancı eş Türk vatandaşlığını kazanır.
B-EVLAT EDİNİLME
Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ehliyet meselesi çocuğun milli hukukuna göre belirlenir.
C- SEÇME HAKKININ KULLANILMASIYLA
TVK madde 25’e göre kişiler izin isteyerek Türk vatandaşlığından çıkabilirler. Fakat ana ve babası nedeniyle iradesi dışında Türk vatandaşlığından çıkan kişiler seçme hakkını kullanarak tekrar Türk vatandaşı olabilirler. Ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
Sonuç itibariyle Türk Vatandaşlığını Kazanma Yollarından kaynaklanan davalar, idari başvurular ve Türk Vatandaşlığını Kazanmak için gerekli belgeleri hazırlamak oldukça detaylı ve önemli olup muhakkak bir uzman avukat aracılığıyla takip edilmelidir ki herhangi bir hak kaybı yaşanmasın. Alanya Hukuk Bürosu alanında uzman avukatları ve hukuki danışmanları aracılığıyla Türk Vatandaşlığını Kazanma Yollarından kaynaklanan davalar ve idari başvurular hakkında müvekkillerine profesyonel avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmeti sağlamaktadır.