ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI(İZALE-İ ŞUYU)
İzale-i Şuyu davası, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda ortaklar arasındaki paydaşlığa son vererek birlikte mülkiyet ilişkisinden, kişisel mülkiyete geçişi sağlayan bir dava türüdür. İlk olarak “mülkiyet hakkı” kavramını daha sonra ise paylı ve elbirliği mülkiyet kavramlarını incelemekte fayda vardır. Mülkiyet, eşyayı elinde bulunduran kişiye eşyayı kullanma, ondan yararlanma ve mal üzerinde tasarruf etme yetkisini sağlar. Bu nedenle mülkiyet hakkı, kişiye en geniş yetki veren malvarlığı hakkıdır. Bir mal üzerinde mülkiyet hakkı sadece bir kişiye değil birden çok kişiye aitse birlikte mülkiyet söz konusu olur. Bir mal üzerindeki birlikte mülkiyet hakkı iki türlüdür: elbirliği mülkiyeti ve paylı mülkiyet.
Elbirliği mülkiyeti, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 701. Maddesinde tanımlanmıştır. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları bulunmamaktadır. Yani her bir ortak ortaklığa konu malların tamamı üzerinde mülkiyet hakkına sahiptir. Ortaklar elbirliği mülkiyete tabi mallar üzerinde eşit ve birlikte hak sahibidirler. Dolayısıyla ortaklar tek başlarına, sözleşmede aksi kararlaştırılmamış olması halinde, mallar üzerinde dilediği gibi tasarruf edemezler ve miras ortaklığının yönetimi konusunda karar alamazlar. Mallar üzerinde alınacak kararlar için her bir ortağın eşit bir şekilde söz hakkı bulunmaktadır. Uygulamada elbirliği mülkiyetine en sık rastladığımız durum miras ortaklığıdır. Miras bırakanın ölümü ile birlikte mirasçılar kendilerine kalan mallar üzerinde kendiliğinden elbirliği mülkiyetine sahip olurlar. TMK’nın 640. maddesi; “Birden çok mirasçı bulunması hâlinde, mirasın geçmesiyle birlikte paylaşmaya kadar, mirasçılar arasında terekedeki bütün hak ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir. Mirasçılar terekeye elbirliğiyle sahip olurlar ve sözleşme veya kanundan doğan temsil ya da yönetim yetkisi saklı kalmak üzere, terekeye ait bütün haklar üzerinde birlikte tasarruf ederler. Mirasçılardan birinin istemi üzerine sulh mahkemesi, miras ortaklığına paylaşmaya kadar bir temsilci atayabilir…” şeklindedir.
Mülkiyetin diğer bir birlikte mülkiyet türü ise paylı mülkiyettir. Paylı mülkiyet TMK’nın 688. maddesinde tanımlanmıştır. Paylı mülkiyette elbirliği mülkiyetten farklı olarak her bir paydaşın, maddi olarak bölünmüş olamayan mal üzerindeki payı kesin olarak bellidir. Yani her bir paydaş, payı üzerinde malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Dolayısıyla paydaşlar, payını devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir.
Paylaşmayı isteme hakkı Türk Medeni Kanun’un 698/1.maddesinde düzenlenmiştir: “Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.”
Ortak veya paydaşlar rızaen taşınmazın veya taşınır mal üzerindeki mülkiyetin paylaşılmasına veya malın satılarak bedelin bölüşülmesine karar verebilirler. Lakin genellikle rızaen paylaşma mümkün olamamaktadır. Bu durumda ferdi mülkiyete geçiş yapmak isteyen ortak veya paydaş, ortaklığın giderilmesi için mahkemeye başvurmak zorundadır. Her bir ortak veya paydaş birlikte malik oldukları mal üzerindeki ortaklığın giderilmesini isteyebilir. Ortalığın giderilmesi davası, mutlaka davacı haricinde tapuda kayıtlı olan tüm ortak veya paydaşlara karşı açılmalıdır. Paydaş veya ortaklardan birinin ölümü halinde mirasçılar davaya dahil edilmelidir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ BİÇİMLERİ
Ortaklığın nasıl giderileceğini taraflar anlaşarak mahkemeye bildirebilirler. Hakim tarafların isteklerine göre ortaklığa son verecektir. Lakin ortak veya paydaşlar ortaklığın ne suretle giderileceği konusunda anlaşmaya varamazlarsa hakim, malın aynen bölüşülmesine(taksim)veya satılarak bedelin bölüşülmesine karar verecektir.
AYNEN TAKSİM YOLUYLA
Paydaş veya ortaklardan biri aynen taksim yoluyla malın bölüştürülmesini isteyebilir. Bu durumda hakim ilk olarak, aynen taksim şartlarının mevcut olup olmadığını kontrol edecektir. Hakim, taşınmazın niteliği, yüzölçümü gibi pek çok açıdan inceleme ve değerlendirme yapacaktır. Tüm bu değerlendirmeler sonucunda ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesinin mümkün olduğu anlaşılırsa hakim, bu yolla ortaklığa son verecektir. Fakat bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde, eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir. Ortaklığın giderilmesi istenen taşınmaz üzerinde kat mülkiyeti kurulması imkanı ortaklığın satış yoluyla giderilmesi yoluna gidilemeyecektir.
SATIŞ YOLUYLA
Taraflar anlaşarak ortaklığın ne suretle giderileceğini mahkemeden isteyebileceğini belirtmiştik. Fakat bu konuda bir anlaşma sağlanamamışsa ve hakimin araştırması sonucunda aynen taksim yolunun şartlarının gerçekleşmediğinin anlaşılırsa, malın bölünmesi durumunda ciddi değer kaybı oluşacaksa ortaklığın satış yoluyla giderilmesi gündeme gelecektir. Satış, açık artırma şeklinde gerçekleştirilecektir ve satış sonucunda elde edilen miktar tüm ortaklara bölüştürülecektir. Ortaklar satışın ortaklar arasında gerçekleştirilmesini isteyebilirler. Tüm ortakların anlaşmaya varması durumunda mal, ortaklar arasında açık arttırmayla satılacaktır. Satış, satış memurluğu veya icra müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NEREDE AÇILMALIDIR?
Taşınırlar için özel bir yetki kuralı bulunmamaktadır. Bu nedenle genel kuraldan dolayı davalının davanın açılması anındaki yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Fakat dava birden fazla davalıya karşı açılırsa bu durumda paydaşların herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesinde dava açılabilir. Taşınmazlar için açılan ortaklığın giderilmesi davasında görevli yetkili mahkeme ise kesin yetki kuralı gereği taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesidir. Ortaklığın giderilmesi davalarında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi’dir.
Sonuç itibariyle ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVALARI(İZALE-İ ŞUYU) oldukça detaylı ve önemli davalar olup muhakkak bir uzman avukat aracılığıyla takip edilmelidir ki herhangi bir hak kaybı yaşanmasın. Alanya Hukuk Bürosu alanında uzman avukatları ve hukuki danışmanları aracılığıyla ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVALARINDA(İZALE-İ ŞUYU) müvekkillerine profesyonel avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmeti sağlamaktadır.